Als je de reacties op de oorlog in Oekraïne hoort, zou je denken dat we nooit eerder oorlog hebben meegemaakt. Alsof niet elke oorlog vreselijk is. Dat erkennen we met moeite – na 70 jaar! – als het gaat om onze eigen koloniale oorlog in Indonesië. En met nog meer moeite als het gaat over recent gevoerde oorlogen. De westerse oorlogen in Irak en Afghanistan hebben tot meer dan een miljoen doden geleid, waaronder vele burgers, en eindeloos veel gewonde en getraumatiseerde mensen. Tot miljoenen vluchtelingen en een kapotte infrastructuur. Deze oorlogen hebben de Taliban niet verdreven en zelfs geleid tot het ontstaan van nog extremere IS-groepen wereldwijd. Ze hebben bovendien de internationale rechtsorde ondermijnd. Internationaal is er vijandschap gecreëerd, met gevolgen die nog generaties lang zullen doorwerken.
Een eerlijke blik op het verleden leert ons dat we de wereld niet simpel in ‘goeden’ en ‘slechten’ kunnen verdelen. In elke oorlog tieren propaganda en leugens welig. De Belgische historica Anne Morelli formuleerde tien principes van oorlogspropaganda, die we steeds opnieuw tegenkomen, aan beide kanten van de strijd:
1 : Wij willen de oorlog niet
2 : Alleen de vijand is verantwoordelijk voor deze oorlog
3 : De leider van de vijand is duivel in persoon
4 : Wij verdedigen een nobele zaak
5 : De vijand begaat bewust wreedheden, wij niet. Als wij iets vreselijks doen is dat per ongeluk
6 : De vijand gebruikt verboden wapens, wij niet
7 : Wij lijden weinig verliezen, de vijand lijdt enorme verliezen
8 : Intellectuelen en artiesten staan achter onze zaak
9 : Onze zaak is heilig. God is met ons
10 : Zij die onze zaak in twijfel trekken, zijn verraders
Wie het nieuws gevolgd heeft, kan uitspraken van Poetin, Biden en Zelensky zó invullen. Het is niet zozeer de ‘waarheid’ die als eerste sneuvelt in een oorlog, maar vooral het vermogen tot zelfreflectie en kritiek. Het is belangrijk dit soort processen te doorzien. Als de ‘andere partij’ onrecht bedrijft, betekent dat niet automatisch dat ‘wij’ dat niet doen. Beide partijen hebben er belang bij het kwaad van de ander wél te zien en de ogen te sluiten voor onrecht van eigen zijde. Alleen door dat van elkaar te erkennen, kunnen we samen werken aan duurzame oplossingen voor oorlogen en conflicten.
Lees verder: Gedeelde veiligheid
